Roku 1822 to data bardzo ważna dla literatury polskiej. Pojawia się wtedy tom poezji Adama Mickiewicza noszący tytuł "Poezje". Znajdują się w nim utwory z cyklu "Ballady i romanse". Powszechnie uznaje się tę datę w historii literatury za początek romantyzmu w polskiej literaturze i kulturze. W wierszach tych zawarł on swoją koncepcje poezji i wyłożył prawidła literatury romantycznej. Dało to początek całkiem nowej literaturze i sztuce, która od tej chwili stała się dominującą w kulturze polskiej.
Bez wątpienia za najważniejsze dzieło wczesnej twórczości Mickiewicza, a zarazem manifest estetyki romantycznej uznaje się "Romantyczność" - najbardziej znana Balladę wieszcza.
Ballada była gatunkiem, który z zamiłowaniem uprawiali już dawniej poeci Prowansji. Uważana był on za gatunek pieśni tanecznej, później wykorzystywano ją również średniowieczu, kiedy to wykorzystywano jej formę do tworzenia utworów religijnych, ponieważ był gatunkiem o stałym, ustabilizowanym metrum nadającym się do przekazu treści religijnych. Była rytmiczna i stroficzna, co również ułatwiało jej odbiór i zapamiętywanie.
Do tego modelu mocno nawiązuje ballada romantyczne, z zaznaczeniem jednak, że nie jest to już klasyczna ballada, ale ukształtowana zgodnie z romantycznym stanowiskiem o potrzebie eksperymentowania z zastanymi prawidłami poezji i tworzeniu z nich nowych form literackiego obrazowania.
Jako jej główne cechy wyróżnić można z pewnością specyficzną fabułę, w której główne miejsce zajmuje jeden, centralny wątek. Również fabuła utworu jest skoncentrowana wokół niego. W planie tematyki ballada romantyczna obiera sobie przeważnie zdarzenia fantastyczne, które wywodzą się z wierzeń ludowych lub podań i mitów. Bohaterem utworu jest zawsze niewielka liczba postaci, pokazanych w jednoznaczny etycznie sposób - dobra lub zła. Mają schematyczne cechy, które pozwalają zakwalifikować jej od razu do danej grupy. Strona fabularna w balladach jest mniej istotna. Jest ona tylko pretekstem do wydobycia i ukazania przesłania, refleksji, jaką chciał w ten sposób wyrazić poeta. Ważną rolę odgrywa w niej narrator, czy podmiot liryczny, który jest zaangażowany w sytuację, którą przedstawia ballada. Wyrokuje się tam różne sądy i przemyślenia. Jest on przeważnie alter ego poety, i wypowiada jego poglądy. Wszystko to jest ukazane za pomocą odpowiednich środków stylistycznych i retorycznych, które mają budować napięcie i wzmagać pointę.
"Romantyczność" Adama Mickiewicza jest z pewnością utworem uznawany za manifest poezji romantycznej. Mamy tu historię Karusi, która ogląda ciało swego zmarłego kochanka Jasieńka. Nikt inny poza nią go nie widzi. Zebrany lud wierzy jednak dziewczynie, tylko jeden starzec twierdzi, ze dziewczyna majaczy, ze jest chora psychicznie. Również narrator ujawnia swe poparcie dla biednej dziewczyny. Starzec jednak wciąż twierdzi, że dziewczyna nie może nic widzieć, gdyż duchy nie istnieją. Wtedy ponownie ujawnia się narrator i w raz z ludem stwierdza, że dziewczyna nie widzi, ale czuje, a to jest ważniejsze od wzroku. Emocje i uczucia przemawiają mocniej niżeli empiryczne dowody. Cała ballada kończy się najbardziej chyba znanym wersem z poezji romantycznej: "Miej serce i patrzaj w serce", który mówi o tym, że powinniśmy równie mocno "spoglądać" zmysłami, jak i "sercem i uczuciami". Ja mówi narrator: "Czucie i wiara silniej mówi do mnie, Niż mędrca szkiełko i oko". Według romantyków świat zbudowany jest zarówno z takich elementów, które postrzegamy zmysłami, ale i również z takich, których nie zobaczymy, jeśli nie będziemy umieli doznawać uczuć. Tylko w taki sposób możemy zobaczyć świat i w całej okazałości.
Widzimy więc, że jest to bez wątpienia słusznie uznany utwór, który wyniesiony został do miana manifestu epoki. Z pewnością w tym okresie kiedy powstawał wywołał nie małe oburzenie ze strony poetów starszych, hołdujących poezji klasycznej i ideałom oświeceniowym. Moc tej poezji była jednak tak wielka, że nic nie mogło stanąć na przeszkodzie w rozprzestrzenianiu się jej popularności i uznania. "Romantyczność" to najważniejszy utwór wczesnej poezji romantycznej i beż niego zapewne nasz romantyzm nie był, by taki, jaki jawi się nam dzisiaj.
Balladę możemy zdefiniować krótko jako gatunek charakterystyczny początków romantyzmu. Jego początki sięgają pieśni epickich o charakterze ludowym, ale jej romantyczny wariant pochodzi od niemieckich poetów romantycznych. W Polsce zadomowiła się poprzez tłumaczenia Niemcewicza. Natomiast jest polski wzorzec to dzieło Adama Mickiewicza.
Ballada cechowała się: narracyjnością (z epiki), wyznaniem lirycznym (z liryki) i dialogiem (z dramatu). Fabuła często zaczerpnięta jest z historii ludowych, wysterują postacie fantastyczne, na tle tajemniczej i posępnej scenerii. Bohaterem tych wierszy często jest prosty człowiek, plebejusz, któremu przyszło uczestniczyć w nadrealnych wydarzeniach.
Ballada była gatunkiem, który bardzo dobrze wyrażał głos czasu. Poza Mickiewiczem ballady zaczęli pisać pisarze: Ignacy Chodźko, Stefan Witwicki, Antoni Edward Odyniec
